Postępowanie sanacyjne jako szansa na uzdrowienie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Jakie korzyści płyną z tego rodzaju postępowania?
Postępowanie sanacyjne jest jednym z czterech rodzajów postępowania restrukturyzacyjnego. Ma ono na celu, jak każde inne postępowanie objęte ustawą Prawo restrukturyzacyjne, przede wszystkim uniknięcie upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Postępowanie sanacyjne, wyróżniając się pod tym względem na tle innych regulacji, przewiduje przeprowadzenie tak zwanych działań sanacyjnych, które ustawodawca definiuje jako czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Przykładem takich działań może być obniżenie kosztów bieżącej działalności czy odstąpienie od niekorzystnych umów. Postępowanie to wyróżnia się zatem tym, że umożliwia wielopłaszczyznową naprawę przedsiębiorstwa. Celem, a zarazem głównym efektem postępowania sanacyjnego, jest zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.
Przedmiotowe postępowanie jest najbardziej sformalizowane ze wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych, a ustawodawca poddał je największemu rygoryzmowi. Można dostrzec podobieństwa postępowania sanacyjnego do dawnego postepowania upadłościowego z opcją układową, przy czym celem postępowania sanacyjnego nie jest ogłoszenie upadłości, a dopiero wykonanie czynności sanacyjnych umożliwia przyjęcie układu.
Tak zwana sanacja gwarantuje dłużnikowi najszerszą ochronę przed egzekucją, w tym przed egzekucją wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo na majątku dłużnika, a także innych wierzytelności, które nie zostaną objęte układem. Powyższe jest niewątpliwie – z punktu widzenia dłużnika – jedną z największych zalet niniejszego postępowania.
Ustawodawca zadecydował jednak o tym, że najszersza ochrona dłużnika wiąże się z wdrożeniem wobec niego największych ograniczeń, jak na przykład odebranie mu zarządu nad całym majątkiem (z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego mienie dłużnika, w tym to służące do prowadzenia przedsiębiorstwa, staje się masą sanacyjną, nad którą zarząd obejmuje wyznaczony przez sąd zarządca). Zarządca, o którym mowa wyżej, może w toku postępowania sanacyjnego – za zgodą sędziego-komisarza – zbywać składniki majątku dłużnika, a takie zbycie ma charakter sprzedaży egzekucyjnej.
W postępowaniu sanacyjnym wierzyciele mają bardzo duży wpływ na przebieg postępowania, a także mogą kontrolować działania zarządcy oraz samego dłużnika. Z jednej strony regulacje dotyczące tego rodzaju postępowania są korzystne dla dłużnika, a z drugiej strony prawa ogółu wierzycieli także są odpowiednio zabezpieczone, w tym poprzez ograniczenie uprzywilejowania któregokolwiek z nich. Wydaje się, że jednym z podstawowych celów postępowania sanacyjnego, poza tymi, które przedstawiono powyżej, jest szersze zaspokojenie wierzycieli niż w toku pozostałych postępowań, lecz również ograniczenie ryzyka upadłości przedsiębiorstwa dłużnika znajdującego się już na jej skraju.
W znacznym uproszczeniu przebieg typowego postępowania sanacyjnego kształtuje się następująco:
- przedsiębiorca składa wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, który może zawierać również wniosek o zabezpieczenie;
- sąd postanawia o otwarciu postępowania;
- w toku otwartego postępowania zarządca sporządza spis inwentarza z oszacowaniem, plan restrukturyzacyjny i spis wierzytelności, co do której wierzyciele mogą wnieść sprzeciwy, po czym dochodzi zatwierdzenia przez sędziego komisarza planu restrukturyzacyjnego, który następnie wykonuje zarządca; w międzyczasie dochodzi do zatwierdzenia spisu wierzytelności;
- zgromadzenie wierzycieli zostaje wyznaczone przez sędziego-komisarza na termin przypadający w okresie dwunastu miesięcy od dnia otwarcia postępowania;
- dochodzi do głosowania nad układem;
- postanowienie o zatwierdzeniu układu staje się prawomocne, a dłużnik odzyskuje prawo do zarządu majątkiem;
- dochodzi do wykonania układy, czym zajmuje się zarządca, który co trzy miesiące składa sprawozdania dotyczące wykonania planu restrukturyzacyjnego.
Konkludując – w polskim porządku prawnym postępowanie sanacyjne zostało wdrożone z myślą o przedsiębiorcach, co do których zawarcie układu w toku innych postępowań restrukturyzacyjnych może okazać się niemożliwe. Jest ono postepowaniem najdalej idącym i wpływającym na sytuację prawną i faktyczną dłużnika, zapewniając mu najszerszą ochronę, lecz również nakładając na niego największe ograniczenia przy jednoczesnym zmierzaniu do możliwie najszerszego zaspokojenia wierzycieli.
Korzyści płynące z postępowania sanacyjnego:
- możliwość wprowadzenia tzw. działań sanacyjnych, zmierzających do „uzdrowienia” przedsiębiorstwa i poprawienia jego kondycji finansowej – działania sanacyjne mogą być bardzo daleko idące, doprowadzając nawet do całkowitej zmiany profilu działalności przedsiębiorstwa;
- najszersza ochrona dłużnika przed egzekucją, w tym zwłaszcza w zakresie zobowiązań zabezpieczonych rzeczowo na majątku dłużnika;
- możliwość redukcji zatrudnienia w restrukturyzowanym przedsiębiorstwie;
- możliwość odstąpienia przez zarządcę od niekorzystnych umów zawartych przez dłużnika, które przestały być opłacalne z punktu widzenia jego interesu;
- możliwość dokonania tzw. sprzedaży majątku dłużnika ze skutkiem egzekucyjnym (tj. majątku wolnego od dotychczasowych obciążeń);
- największe ograniczenie ryzyka upadłości przedsiębiorstwa, które już jest na jego skraju, a także zapewnienie dłużnikowi możliwości dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa pomimo nawet skrajnych problemów ekonomicznych.
Dla kogo postępowanie sanacyjne?
- postępowanie sanacyjne może zostać wszczęte wobec przedsiębiorcy (co do zasady niezależnie od jego formy prawnej) będącego dłużnikiem niewypłacalnym lub zagrożonym niewypłacalnością, który znajduje się w sytuacji ekonomicznej na tyle trudnej, że wszczęcie wobec niego któregokolwiek z pozostałych rodzajów postępowania restrukturyzacyjnego nie odniosłoby oczekiwanego efektu.
- ten rodzaj postępowania sprawdzi się w wypadku dłużników, wobec których w pierwszej kolejności – chcąc zachować byt faktyczny i prawny oraz dochodowość przedsiębiorstwa – należy podjąć opisane wyżej działania sanacyjne oraz dostatecznie zabezpieczyć majątek dłużnika i dalsze możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa.