Układ częściowy jako atrakcyjny instrument dłużnika w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo Restrukturyzacyjne (Dz.U.2017.1508 z późn. zm.) – dalej określana jako p. r. wraz z jej wejściem w życie w dniu 1 stycznia 2016 r. zainicjowała w polskim porządku prawnym nową, dotychczas nieznaną procedurę, jaką jest układ częściowy.
Co odróżnia układ częściowy od pozostałych instytucji prawa restrukturyzacyjnego i co czyni go atrakcyjnym dla dłużnika?
Niewątpliwie innowacyjna idea układu stanowiąca, iż do przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji, za wystarczające uznane będzie zawarcie przez dłużnika porozumienia jedynie z największymi bądź kluczowymi wierzycielami.
Nie ma zatem konieczności angażowania wszystkich wierzycieli. Istnieją bowiem przedsiębiorstwa – które mimo posiadania szeregu zobowiązań – będą w stanie kontynuować działalność po uregulowaniu należności jedynie z wybranymi wierzycielami.
Korzyści płynące z zawarcia układu częściowego:
- uproszczenie procesu restrukturyzacji,
- skrócenie negocjacji stron,
- minimalizacja ryzyka braku porozumienia z pozostałymi wierzycielami.
Kto może skorzystać z instytucji układu częściowego?
Zgodnie z art. 182 ust. 1 p. r. układ częściowy może zostać przyjęty i zatwierdzony w dwóch rodzajach postępowań restrukturyzacyjnych:
- postępowaniu o zatwierdzenie układu,
- przyspieszonym postępowaniu układowym.
W związku z tym, skorzystać z układu częściowego będą mogli dłużnicy, wobec których będzie się toczyło jedno z wyżej wymienionych postępowań.
W praktyce układ częściowy dedykowany jest podmiotom, które mają problemy ze spłatą tylko wybranych zobowiązań np. z umów kredytu bądź z tytułu innych umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika.
Ten rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego może znaleźć zastosowanie w przypadku dużych przedsiębiorstw, które mają wierzycieli, a układem miałaby zostać objęta jedynie część podmiotów, które posiadają wierzytelność względem dłużnika.
W jaki sposób określić, zaspokojenie którego z wierzycieli pozytywnie wpłynie na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa? Kto decyduje o tym fakcie?
Ustawodawca przygotował odpowiedzi na pytania dłużników poprzez wprowadzenie art. 180 ust 2. Pr. Res. zgodnie z którym, wyodrębnienie wierzycieli objętych układem częściowym odbywa się w oparciu o obiektywne, jednoznaczne i uzasadnione ekonomicznie kryteria dotyczące stosunków prawnych wiążących wierzycieli z dłużnikiem, z których wynikają zobowiązania objęte propozycjami układowymi. Ponadto, określenie kryteriów, które ma na celu pominięcie wierzyciela przeciwnego zawarciu układu częściowego, jest niedopuszczalne. Oznacza to, iż przedsiębiorca nie posiada całkowitej autonomii w wyborze wierzycieli – niewątpliwie – skuteczna restrukturyzacja nie może dojść do skutku w przypadku pominięcia nieprzychylnych sobie wierzycieli.
W toku postępowania sąd skontroluje kryteria, którymi dłużnik posługiwał się przy wyborze wierzycieli do przyjęcia układu częściowego. Co niezwykle istotne, zakres układu częściowego ma charakter przedmiotowy, a zatem układ ten musi obejmować konkretne wierzytelności, a nie wierzycieli. Art. 180 ust. 4 p. r. enumeratywnie wymienia wierzytelności, które mogą zostać objęte układem częściowym:
1) wierzytelności z tytułu finansowania działalności dłużnika przez udzielone kredyty, pożyczki i inne podobne instrumenty;
2) wierzytelności z tytułu umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności z tytułu dostawy najważniejszych materiałów lub umów leasingu majątku niezbędnego dla działalności prowadzonej przez dłużnika;
3) wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską na przedmiotach i prawach niezbędnych do prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika;
4) wierzytelności największe określone według sumy.
Przyjęcie układu częściowego wymaga uzyskania poparcia od więcej, niż połowy wierzycieli objętych układem częściowym, którzy posiadają łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności objętych tymże układem i uprawnionym do głosowania. Art. 187 p. r. stanowi, iż układ częściowy obejmuje wierzycieli, którzy spełniają kryteria wyodrębnienia wierzycieli i zostali umieszczeni w spisie wierzytelności lub stawili się na zgromadzeniu wierzycieli, przedkładając sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny lub zostali dopuszczeni do udziału w zgromadzeniu na podstawie art. 107 ust. 3 p.r. (czyli za zgodą sędziego-komisarza). W postanowieniu o zatwierdzeniu układu sąd wskazuje wierzycieli objętych układem częściowym. Od takiego postanowienia przysługuje zażalenie – również wierzycielowi nieobjętemu układem częściowym.
Statystki sądowe wskazują na wciąż rosnący wzrost popularności postępowań restrukturyzacyjnych otwieranych w celu zawarcia układu częściowego, co niewątpliwie stanowi dobrą prognozę na przyszłość dla dłużników, w przypadku których dla zachowania prawnego bytu przedsiębiorstwa i odzyskania płynności finansowej, wystarczające jest zawarcie układu jedynie co do części zobowiązań.